آشنایی با کتاب متن قطر الندى و بل الصدى‏

متن قطر الندى و بل الصدى‏

معرفى اجمالى‏

متن قطر الندى و بل الصدى»، اثر جمال‏الدین عبدالله بن یوسف بن هاشم نحوى( متوفى 761 ق)، مجموعه‏اى است به زبان عربى که یک دوره از نحو و صرف عربى را شامل مى‏شود( کتاب ماه زبان: فهرست کتاب‏هاى منتشرشده در مهرماه 1381، ص 178).

ساختار

کتاب، فاقد مقدمه بوده و مطالب بسیار مختصر بوده و در ضمن حدود 26 صفحه گنجانده شده است.

گزارش محتوا

نویسنده، به شیوه استدلالى و با استشهاد به آیات قرآن، احادیث نبوى و اشعار عربى، به بررسى دستور زبان عربى( صرف و نحو) پرداخته است( ادبیات، ص 108).

کتاب از منابع معتبر در موضوع خود بشمار مى‏رود و جزو متون آموزشى دانشگاه الأزهر مصر است( همان).

از جمله مباحثى که در این کتاب، مطرح گردیده، عبارت است از: کلمه و اقسام آن؛ فاعل؛ نایب فاعل؛ باب اشتغال؛ مبتدا و خبر؛ تنازع؛ مفاعیل خمسه؛ حال؛ تمیز؛ مستثنى؛ توابع؛ تعجب و.

وضعیت کتاب‏

ابن هشام خود کتابش را شرح نموده و مصحح نیز به شرح و تجزیه و ترکیب اشعار و آیات کتاب پرداخته است. وى در این شرح، به تسهیل فهم متن و تکمیل مطالب پرداخته است( ادبیات، ص 108).

کتاب، فاقد هرگونه فهرست و پاورقى مى‏باشد.

منابع مقاله‏

1. مقدمه و متن کتاب.

2. کتاب ماه زبان: فهرست کتاب‏هاى منتشرشده در مهرماه 1381»، پایگاه مجلات تخصصى نور، نشریه: اطلاع‏رسانى و کتابدارى، کتاب ماه ادبیات و فلسفه»، آذر 1381، شماره 62( 12 صفحه، از 170 تا 1).

3. ادبیات»، پایگاه مجلات تخصصى نور، نشریه: اطلاع‏رسانى و کتابدارى، کتاب‏هاى اسلامى»، زمستان 1379، شماره 3( 11 صفحه، از 107 تا 117).

 

ابن هشام، عبد الله بن یوسف‏

اِبْنِ هِشام، ابومحمد جمال‏الدین عبدالله بن یوسف انصارى»، نحوى عصر ممالیک مصر مى‏باشد. اطلاعات ما از زندگى او، به اندازه شهرت و بلندى آوازه وى نیست. نخستین و عمده‏ترین منبعى که شرح حال او را آورده، ابن حجر عسقلانى است که حدود یک سده پس از وى مى‏زیسته است و منابع کهن پس از او چیزى بر اطلاعات اندک وى نیفزوده‏اند.

سلسله نسب ابن هشام به قبیله خزرج، از انصار پیامبر( ص)، مى‏رسد و نسبت انصارى وى از همین جاست. وى در قاهره زاده شد و همان‏جا پرورش یافت. در آن روزگار، الملک الناصر محمد بن قلاوون بر مصر حکم مى‏راند و با پایان یافتن آشوب‏ها و کشمکش‏ها و اخراج صلیبیان، مصر امنیت خود را باز یافته و به یکى از بزرگ‏ترین پایگاه‏هاى علم و ادب آن روز تبدیل شده بود. ابن هشام در چنین شرایطى در قاهره به تحصیل علم پرداخت. ابتدا قرائات قرآن، مقدمات صرف و نحو، حدیث و لغت را فراگرفت و سپس نزد استادان بنامى چون عبداللطیف بن مرحَّل، شمس‏الدین محمد بن سراج، تاج‏الدین تبریزى و تاج‏الدین فاکهانى به تکمیل این علوم پرداخت. همچنین از فراگیرى شعر و ادب نیز غفلت نورزید و دیوان زُهیر بن ابى سُلمى را نزد ابوحیان غرناطى که از 679 ق در مصر اقامت داشت، فراگرفت. علم حدیث را از بدرالدین ابن جماعه آموخت و فقه شافعى را نیز نزد تقى‏الدین سبکى خواند. ابن هشام از میان همه استادانش به ابن مرحّل علاقه‏اى خاص داشت و بیشترین دست مایه علمى خود در نحو را از او برگرفت.

ادامه مطلب